Şeker hastalığı, vücutta insülin hormonunun etkisiz olması veya yetersiz kalmasıyla kandaki şeker oranının artması olarak tanımlanır. İnsülin hormonunun etkisiz olması, pankreasta insülin üretiminde sorun olduğu anlamına gelir. İnsülinin etkisiz olması, kan şekeri seviyesinin yükselmesine neden olur. Şeker hastalığı diyeti ise şeker hastalarının beslenme tarzının değiştirilerek kan şekeri seviyelerinin dengelenmesi için oluşturulan yemek listesine verilen isimdir.
Şeker Hastalığı Nedir?
Şeker hastalığı nedir sorusuna cevap vermeden önce insan vücudunun nasıl çalıştığını anlamak önemlidir. Vücutta besinlerden elde edilen enerjiye ihtiyaç vardır. Bu enerjinin büyük bir kısmı besinlerden alınan şekerden elde edilir. Şeker, kan yoluyla vücudun hücrelerine taşınır. Şekerin vücuttaki hücrelere taşınabilmesi için insülin hormonuna ihtiyaç vardır. Bu hormon pankreas tarafından üretilir. Ancak pankreasta oluşan bazı sorunlar insülin hormonunun üretiminde aksaklıklara neden olur. Bu durumda hücreler şekerden yeteri kadar faydalanamaz ve kandaki şeker seviyesi yükselmeye başlar.
Şeker hastalığı, vücutta insülin hormonunun etkisiz olması veya yetersiz kalmasıyla ortaya çıkar. İnsülin hormonunun yetersiz kalması pankreasın insülin üretiminde sorun yaşadığı anlamına gelirken insülinin etkisiz olması, hücrelerin şekerle beslenememesi demektir. Bu durumda hücreler şekerden yeteri kadar faydalanamaz ve kandaki şeker seviyesi yükselmeye başlar.
Şeker hastalığı, tip 1 ve tip 2 olmak üzere iki farklı şekilde görülür.
Tip 1 Şeker Hastalığı Nedir?
Tip 1 şeker hastalığı, pankreasın insülin üreten hücrelerinin bağışıklık sistemi tarafından saldırıya uğraması sonucu meydana gelir. Bu durumda vücut insülin üretemez ve kana karışan şekerin hücrelere taşınması mümkün olmaz. Tip 1 diyabetli kişilerin hayatları boyunca insülin takviyesi alması gerekir.
Tip 2 Şeker Hastalığı Nedir?
Tip 2 şeker hastalığı, vücudun insülini doğru şekilde kullanamaması ve pankreasın zamanla insülin üretiminde sorun yaşaması sonucu oluşur. Tip 2 diyabetin belirtileri tip 1 diyabete göre daha az belirgindir ve daha yavaş gelişir. Tip 2 diyabetli kişilerin hayatları boyunca insülin takviyesi almasına gerek yoktur ancak takviye alan kişilerin sayısı giderek artmaktadır.
Şeker Hastalığı Diyeti Nedir?
Şeker hastalığı diyeti, diyabetli kişilerin sağlık durumlarını iyileştirmek veya yönetmek amacıyla oluşturduğu yemek listesidir. Bu liste ile diyabetli kişiler günlük aldıkları karbonhidrat miktarını kontrol altında tutabilir. Şeker hastalığı diyetinde tam tahıllı ekmek, sebze, meyve ve baklagiller bulunur.
Şeker hastalığı diyet listesi, şeker hastalarının vücuttaki kan şekeri seviyesini kontrol altında tutmak için oluşturulur. Bu liste sayesinde şeker hastaları günlük aldıkları karbonhidrat miktarını kontrol altında tutarak kan şekeri seviyelerini dengede tutabilirler.
Diyetteki gıdalar sayesinde pankreasın insülin salınımı düzelir ve hücrelerin açlık hissi ortadan kalkar.
Diyabet Diyetinde Dikkat Edilmesi Gerekenler
- Dengeli ve düzenli beslenin: Diyabet diyetinde besinlerin tüm gıda gruplarını içermesi gerekir. Karbonhidrat alımı dikkatli bir şekilde yapılmalıdır. Bu noktada öğün atlanmaması önemlidir. Günlük altı öğün tüketilmelidir.
- Posalı gıdalar tüketin: Şeker hastaları yüksek lif içeren gıdalar tüketmelidir. Lifli gıdalar sindirim sisteminin düzenli çalışmasını destekler ve insülin ihtiyacını azaltır.
- Aşırı şeker ve tuz tüketiminden kaçının: Şeker hastaları, işlenmiş gıdalardaki tuz oranına dikkat etmelidir. Tuz yerine baharat kullanılmalıdır. Şeker ise tamamen hayatlarından çıkarılmalıdır.
- Sıvı tüketimine dikkat edin: Şeker hastalarının bolca su içmesi gerekir. Su yerine meyve suyu ve gazlı içecekler tüketilmemelidir.
- Hazır gıdalardan uzak durun: Şeker hastaları evde pişirilmiş yemekler tüketmelidir. Hazır yemekler sağlıklı değildir ve içerisinde yüksek oranda şeker bulunur.
- Düşük kalorili gıdalar tüketin: Şeker hastalarının düşük kalorili gıdalar tüketmesi gerekir. Örneğin; normal süt yerine yarım yağlı süt tercih edilmelidir.
- Porsiyon kontrolünü sağlayın: Şeker hastalarının porsiyon kontrolünü sağlayarak yemek yemesi gerekir. Porsiyon kontrolü sayesinde kilo alımı önlenir.
- Alkol tüketimini azaltın: Alkol, kan şekerinin düşmesine neden olabilir. Bu nedenle aşırı alkol tüketiminden kaçınılmalıdır.
- Düzenli olarak egzersiz yapın: Egzersiz yapan kişiler daha az insülin kullanır ve kan şekeri seviyeleri daha iyi dengelenir.
- Diyabet ilaçlarını aksatmayın: Diyabet ilaçları doktor tavsiyelerine göre kullanılmalıdır.
- Sık sık ölçüm yapın: Şeker hastalarının sık sık kan şekeri ölçümü yapması gerekir.
- Diş sağlığına dikkat edin: Ağız hijyenine dikkat edilmelidir. Dişler fırçalanmalı ve diş ipi kullanılmalıdır.
- Duygusal sağlığınıza dikkat edin: Şeker hastaları duygusal sağlığına dikkat etmelidir.
- Aileden yardım isteyin: Şeker hastaları evdeki bireylerden yardım istemelidir.
- Diyetisyen önerilerine uyun: Diyetisyen önerileri dikkate alınmalıdır.
- Sakız çiğneyin: Sakız çiğneyen kişiler yemek yiyormuş gibi hisseder ve daha az acıkır.
- Uyku düzenine dikkat edin: Uyku düzeni bozuk kişilerde insülin direnci artar.
- Kan basıncını kontrol altında tutun: Kan basıncı yüksek olan kişilerde kalp hastalıkları riski artar.
- Kilo kontrolüne dikkat edin: Kilo kontrolü sağlanmalıdır.
- Tansiyonu kontrol edin: Tansiyon değerleri normal sınırlarda tutulmalıdır.
- Kolesterol seviyenize dikkat edin: Kolesterol seviyesi normal sınırlarda tutulmalıdır.
- B12 vitaminini ihmal etmeyin: B12 vitamini eksikliği sinir sistemine zarar verebilir.
- Kalsiyum ihtiyacınızı karşılayın: Kemik sağlığı için kalsiyum eksikliği giderilmelidir.
- D vitamini alımına dikkat edin: D vitamini eksikliği bağışıklık sistemini zayıflatabilir.
- Açlık kan şekerini kontrol edin: Açlık kan şekeri değerlerinin normal sınırlarda olması gerekir.
- Öğün aralarında atıştırmalık tüketmeyin: Öğün aralarında abur cubur gibi atıştırmalıklar tüketilmemelidir.
- Sindirim sorunlarına dikkat edin: Sindirim sorunları için gerekli önlemler alınmalıdır.
- Beyaz ekmek yerine tam tahıllı ekmek tercih edin: Beyaz ekmek yerine tam tahıllı ekmek tüketilmelidir.
- Aşırı stres yaşamayın: Stres seviyeleri düşük tutulmalıdır.
- Diş sağlığınıza dikkat edin: Ağız hijyenine dikkat edilmelidir.
- Meyve tüketimini arttırın: Ara öğünlerde meyve tüketimi tercih edilmelidir.
- Sebze tüketimini arttırın: Ara öğünlerde sebze tüketimi tercih edilmelidir.
- Kırmızı et yerine tavuk veya balık tercih edin: Kırmızı et yerine tavuk veya balık tercih edilmelidir.
- Süt tüketimini arttırın: Süt, yoğurt ve peynir gibi süt ürünleri tüketimi arttırılmalıdır.
- Sigara kullanmayın: Sigara içen kişilerde kalp ve damar rahatsızlıkları riski artar ve kan şekeri seviyesi yükselir.
- Bakteriyel enfeksiyonlardan korunmaya çalışın: Bakteriyel enfeksiyonlardan korunulmalıdır.
- Ateşi kontrol altında tutun: Ateş düşürücü ilaçlar kullanılabilir fakat doktora danışmadan ilaç kullanılmamalıdır.
- Böbrek fonksiyonlarını kontrol edin: Böbrek fonksiyonları doktor tavsiyeleri doğrultusunda kontrol edilmelidir.
- Akan yaraları zamanında müdahale edin: Akan yaralara zamanında müdahale edilmelidir.
- Bacaklarda oluşan yaraları zamanında müdahale edin: Bacaklarda oluşan yaralara zamanında müdahale edilmelidir.
- Mide bulantısını ihmal etmeyin: Mide bulantısı olması durumunda doktora danışılmalıdır.
- Mide ağrısını ihmal etmeyin: Mide ağrısı olması durumunda doktora danışılmalıdır.
- Kabızlık sorununu giderin: Kabızlık sorunu giderilmelidir.
- Ağrı kesici ilaçları doktor tavsiyelerine uygun kullanın: Ağrı kesici ilaçlar doktor tavsiyelerine uygun kullanılmalıdır.
- Saatinde uyuyun: Uyku düzeni oluşturulmalıdır.
- Saatinde kalkın: Uyku düzeni oluşturulmalıdır.
- Açlık kan şekeri değerleri
- Açlık kan şekeri değeri <100 mg/dl ise normaldir
- Açlık kan şekeri değeri >=100 mg/dl – <126 mg/dl ise pre-diyabet (risk grubu)
- Açlık kan şekeri değeri >=126 mg/dl ise diyabet (kan şekerinin yüksek olması)
(Kırmızı et yerine tavuk veya balık tercih edilmeli.)
Mide bulantısı, mide ağrısı veya kabızlık problemi varsa doktora başvurulmalıdır
Mide Bulantısına Ne İyi Gelir?
- Mide bulantısı olan kişiler soda veya naneli çay içebilir veya elma sirkesi ile ılık su karıştırarak içebilirler. Soda ya da naneli çay mide bulantısını azaltabilirken elma sirkesi de mide asidini nötralize eder ve midede sindirimle ilgili sinyalleri dengeler. (İkinci bir doktora danışılmadan ilaç kullanılmamalıdır.)
Mide Ağrısına Ne İyi Gelir?
- Mide ağrısı olan kişiler mide ağrısına iyi gelen ve mideyi rahatlatan nane çayı, zencefil çayı, papatya çayı, melisa çayı, maydonoz çayı içebilir veya ılık suya limon suyu karıştırarak içebilirler. (İkinci bir doktora danışılmadan ilaç kullanılmamalıdır.)
Kabızlığa Ne İyi Gelir?
- Kabızlık problemi olan kişiler sıcak limonlu su içebilir, erik, kuru kayısı veya kuru incir gibi meyveler yiyebilir, sebze ve baklagil tüketimini arttırabilir, zeytinyağı içebilir veya bir tatlı kaşığı sirkeyi bir bardak suya karıştırarak içebilirler (İkinci bir doktora danışılmadan ilaç kullanılmamalıdır.)
Diyabet Tanısında Kullanılan Testler Nelerdir?
- Diyabet tanısı için üç test yapılabilir: Açlık kan şekeri testi, oral glukoz tolerans testi ve HbA1c testi (son 3 aylık kan şekeri ortalaması)
Diyabet Tanısı Nasıl Konur?
- Diyabet tanısı koymak için açlık kan şekeri testi yapılır, eğer bu testte alınan sonuç >=126 mg/dl çıkarsa tanı konulur Aynı gün yapılan testten bağımsız olarak iki farklı günde açlık kan şekeri >=126 mg/dl olması durumunda da tanı konulur Açlık kan şekeri dışında oral glukoz tolerans testinden de yararlanılabilir; bu testte de sonuç >=200 mg/dl çıkarsa tanı konulur Pankreas tarafından üretilen insülin miktarını ölçen testlerden de yararlanılabilir; bu testler de sonuca göre tanı konulur
Diyabetin Komplikasyonları Nelerdir?
- Diyabetin gözlere zarar vermesi sonucu körlük Diyabetin böbreklere zarar vermesi sonucu böbrek yetmezliği Diyabetin sinirlere zarar vermesi sonucu ayaklarda his kaybı veya sorun yaşanması sonucu yaralanmalar Diyabetin kalbe zarar vermesi sonucu kalp krizi geçirme riskinin artması Diyabetin diş etlerine zarar vermesi sonucu diş eti hastalıklarının yaşanması
Diyabet Tedavisi Nasıldır?
- Diyabet tedavisinde kişinin doktoru tarafından önerilen diyete uyması gerekir; bu diyet sayesinde alınan kaloriler dengelenir ve kilo kontrol altına alınır Diyabet tedavisinde kişinin düzenli olarak egzersiz yapması gerekir; bu sayede insülin direnci azalır Diyabet tedavisinde kişinin tansiyonunu kontrol altında tutması gerekir; bu sayede kalp rahatsızlığı riski azalır Diyabet tedavisinde kişinin kolesterol seviyesini normal sınırlarda tutması gerekir; bu sayede kalp rahatsızlığı riski azalır Diyabet tedavisinde doktor önerilerine uyulması gerekir; bu sayede tedavi süreci olumlu yönde ilerler
Diyabet Tedavisinde Kullanılan İlaçlar Nelerdir?
- Sulfanilüreler; Metformin gibi ilaçlarla birlikte kullanılabilir; bu ilaçların uzun vadede yan etkileri ortaya çıkabilir Meglitinidler; Metformin gibi ilaçlarla birlikte kullanılabilir; bu ilaçların uzun vadede yan etkileri ortaya çıkabilir Tiazolidindionlar; Metformin gibi ilaçlarla birlikte kullanılabilir; bu ilaçların uzun vadede yan etkileri ortaya çıkabilir DPP-4 inhibitörleri; Metformin gibi ilaçlarla birlikte kullanılabilir; bu ilaçların uzun vadede yan etkileri ortaya çıkabilir SGLT-2 inhibitörleri; Metformin gibi ilaçlarla birlikte kullanılabilir; bu ilaçların uzun vadede yan etkileri ortaya çıkabilir AGLT-1 reseptör agonisti; Metformin gibi ilaçlarla birlikte kullanılabilir; bu ilaçların uzun vadede yan etkileri ortaya çıkabilir B12 vitamin takviyesi alındığında metforminin olumsuz etkileri ortadan kalkar; metforminin olumsuz etkisi B12 vitamin emilimini azaltmasıdır
Diyabet Tedavisinde Kullanılan İnsülin Türleri Nelerdir?
- Kısa etkili insülin; yemeklerden yaklaşık bir saat sonra etki eder ve üç saat boyunca vücuttaki glukoz seviyesini dengeler Ara etkili insülin; yemeklerden yaklaşık iki saat sonra etki eder ve yaklaşık sekiz saat boyunca vücuttaki glukoz seviyesini dengeler Persistans insülin; yemeklerden üç saat sonra etki eder ve yaklaşık on beş saat boyunca vücuttaki glukoz seviyesini dengeler Lentus insülin; yemeklerden dört saat sonra etki eder ve yaklaşık on beş saat boyunca vücuttaki glukoz seviyesini dengeler NPH (Intermediate-acting) insülin; yemeklerden dört saat sonra etki eder ve yaklaşık on beş saat boyunca vücuttaki glukoz seviyesini dengeler
Diyabet Beslenme Planına Kimler Uymalıdır?
- Sadece diyabetlilerin değil herkesin beslenme planına dikkat etmesi gerekir çünkü dengeli beslenmeyen kişilerde obezite riski artar, hormonal dengesizlikler oluşur, kolesterol seviyeleri yükselir, bağışıklık sistemi zayıflar, enerji düşüklüğü meydana gelir, kansızlık problemi ortaya çıkar, kemik sağlığı bozulur, sindirim sistemi rahatsızlıkları yaşanır, konsantrasyon problemleri ortaya çıkar, kronik yorgunluk meydana gelir, cilt problemi yaşanır, sindirim sistemi rahatsızlıkları yaşanır ve erken yaşlanma belirtileri ortaya çıkar