Zatürre; akciğerlerin alveollerinin sıvı ve irinle dolmasına neden olan, akciğer dokusu iltihabı olarak tanımlanır. Bakteri, virüs ya da mantar kaynaklı olabilen zatürre, toplumda en sık görülen akciğer enfeksiyonu türüdür. İlerleyen yaş, sigara kullanımı, kronik hastalıklar ve bağışıklık sisteminin zayıf olması zatürre için risk faktörleri arasında yer alır. Zatürrenin en sık belirtileri yüksek ateş, öksürük, nefes darlığı ve göğüs ağrısıdır. Bazen kusma, karın ağrısı ve baş dönmesi gibi belirtiler de gösterebilir. Zatürre tedavisinde antibiyotikler, antiviral ilaçlar, mantar önleyici ilaçlar ve destek tedavileri kullanılır. Zatürreden korunmada aşılama önemli bir yere sahiptir. Ayrıca sigara kullanmamak, el hijyenine dikkat etmek, maske takmak ve hasta kişilerle yakın temastan kaçınmak da alınabilecek diğer önlemler arasındadır.
Zatürre (Pnömoni) Nedir?
Zatürre (Pnömoni), akciğerlerde oluşan iltihaplanmaya verilen isimdir. Zatürre akciğerleri etkileyen bakteriyel, viral veya mantar kaynaklı bir enfeksiyondur. Pnömoni de adıyla bilinen zatürre; altta yatan sebebe bağlı olarak hafif ya da ağır seyredebilir ve yaygın ya da odaklaşmış tarzda ortaya çıkabilir.
Zatürre (Pnömoni) Neden Olur?
Zatürreye genellikle bakteriler, virüsler ve mantarlar neden olur. Bakteriyel zatürreler, virüslerden sonra ortaya çıkan ikincil enfeksiyonlardır. Bazen de virüsler doğrudan akciğerlere zarar vererek zatüreye neden olabilir.
1. Bakteriler
Bakteriyel zatürrenin en yaygın nedeni Streptococcus pneumonia’dır (pnömokok). Hemofilus influenza ve Stafilokok aureus gibi diğer bakteriler de pnömoniye neden olabilir.
2. Virüsler
Enfeksiyonlara yol açan influenza (grip), sincisyal solunum yolu virüsü (RSV), parainfluenza ve coronavirüsler gibi bazı viral türler de zatürrenin en yaygın nedenleri arasında yer alır.
3. Mantarlar
Kronik akciğer hastalığı olanlar veya bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde pnömoniye yol açabilen Histoplasma capsulatum ve Coccidioides immitis gibi bazı mantarlar da mevcuttur.
4. Kimyasallar ve Tahriş Edici Maddeler
Kimyasallar, buharlar veya tozlar gibi tahriş edici maddeler de akciğerleri etkileyerek zatürreye yol açabilir.
Zatürre (Pnömoni) Belirtileri Nelerdir?
Zatürrenin belirtileri kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Fakat genel olarak yüksek ateş, öksürük, nefes darlığı ve göğüs ağrısı en sık görülen belirtiler arasındadır.
1. Yüksek Ateş
Zatürrede görülen ateş genellikle 38 derece üstünde seyreder.
2. Öksürük
Öksürük genellikle kuru başlayıp ilerleyen dönemlerde balgamlı hale gelir.
3. Nefes Darlığı
Nefes darlığı zatürrenin en önemli belirtilerinden biridir. Bu belirti özellikle fiziksel aktivite sırasında daha belirgin hale gelir.
4. Göğüs Ağrısı
Zatürrede iltihap nedeniyle göğüste ağrı hissedilir.
5. Halsizlik ve Yorgunluk
Zatürre vücudu yıprattığı için halsizlik ve yorgunluk hissedilebilir.
6. Terleme ve Titreme
Terleme ve titreme belirtileri ateşin etkisiyle ortaya çıkabilir.
7. Balgamda Kan Görülmesi
Bu durum genellikle zatürrenin şiddetli seyrettiğinin işaretidir.
8. Kusma, Karın Ağrısı ve Baş Dönmesi
Bazen zatürrenin belirtileri arasında kusma, karın ağrısı ve baş dönmesi de görülebilir.
Zatürre (Pnömoni) Türleri Nelerdir?
Zatürre; bakteriler, virüsler veya mantarlar gibi çeşitli mikroorganizmaların neden olduğu farklı tip akciğer iltihabıdır. Enfeksiyonun nerede meydana geldiğine göre de farklı zatürre türleri vardır.
1. Toplum Kaynaklı Zatürre (TKZ)
Evde veya toplum içinde edinilen pnömoni vakalarıdır. Genellikle daha hafif seyreder ve hastaneye yatış gerektirmez.
2. Hastane Kaynaklı Zatürre (HKZ)
Hastanede tedavi gören veya yoğun bakımda kalan hastalarda gelişen pnömonilerdir. Bakteriler genellikle hastane ortamında daha dirençli hale geldiği için tedavisi zor olabilir.
3. Aspirasyon Pnömonisi (Aspirasyona Bağlı Pnömoni)
Yemek, içecek veya tükürük gibi ağız içeriğinin soluk borusuna kaçması sonucu gelişen pnömonidir. Genellikle ağızda bulunan bakterilerin neden olduğu bir enfeksiyon şeklindedir.
4. Viral Pnömoni (Virüse Bağlı Pnömoni)
Grip veya soğuk algınlığı gibi viral enfeksiyonların bir komplikasyonu olarak gelişen pnömonidir.
5. Mantar Pnömonisi (Mantar Enfeksiyonu)
Bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde görülen mantar kaynaklı pnömonilerdir. Histoplazmozis veya koksoidyoidomikoz gibi mantar enfeksiyonları bu türe örnek olarak verilebilir.
Zatürre (Pnömoni) Teşhisi Nasıl Konur?
Zatürre teşhisi genellikle fiziksel muayene, tıbbi öykü alma ve görüntüleme yöntemleri ile laboratuvar testlerinin bir kombinasyonu ile konur. Teşhis süreci şu şekilde işler:
-
Fiziksel Muayene: Doktorunuz solunum seslerinizi dinleyerek akciğerlerinizde anormal sesler olup olmadığını kontrol eder.
-
Tıbbi Geçmiş: Belirtilerinizin ne zaman başladığını, ne kadar sürdüğünü ve şiddetini içeren tıbbi geçmişinizi alır.
-
Görüntüleme Testleri: Göğüs röntgeni veya BT taraması gibi görüntüleme testleri akciğerlerinizdeki iltihabı veya sıvıyı tespit etmek için kullanılır.
-
Laboratuvar Testleri: Kan testleri enfeksiyon belirtileri aramak için yapılabilir. Ayrıca balgam kültürü veya bronkoskopi ile akciğerlerden alınan örneklerin laboratuvar testleri enfeksiyonun nedenini belirlemeye yardımcı olabilir.
-
Oksijen Doygunluğu Ölçümü: Parmağa takılan bir aletle kandaki oksijen seviyeniz kontrol edilir.
-
Kan Gazı Testi: Kandaki oksijen ve karbondioksit seviyelerini ölçmek için koldan kan alınır.
-
CT Tarama: Akciğerlerde daha ayrıntılı görüntüler elde etmek için BT taraması yapılabilir.
-
Elektrokardiyogram (EKG): Kalp atışlarını ölçmek için koldan elektrotlar takılır.
-
Kan Testleri: Beyaz kan hücrelerinin sayısını ölçmek için kan testleri yapılabilir.
-
Balgam Kültürü: Akciğerlerdeki bakterilerin tespit edilmesi için balgam örneği alınır.
-
Arteriyel Kan Gazı: Kandaki oksijen seviyesi ölçülerek nefes alıp verme durumu kontrol edilir.
-
Toraks BT: Akciğerlere ilişkin daha ayrıntılı görüntüler elde etmek için toraks BT taraması yapılır.
-
Toraks Ultrasonu: Akciğerlerin etrafında sıvı toplanıp toplanmadığını kontrol etmek için ultrason taraması yapılır.
-
Pulmoner Fonksiyon Testleri: Akciğerlerin nefes alıp verme durumunu ölçmek için spirometre adı verilen bir cihaz kullanılır.
-
Radyasyon Testleri: Akciğerlerdeki şişliği tespit etmek amacıyla göğüs röntgeni çekilir.
-
Kan Oksijen Seviyesi Ölçümü: Parmak ucuna takılan cihazla kandaki oksijen seviyesi ölçülerek nefes alıp verme durumu kontrol edilir.
-
AKCİĞER MR’ı: Akciğerlerdeki sıvı miktarını ölçmek amacıyla MR taraması yapılır ancak bu yöntem nadiren kullanılır.
-
Biyopsi: Gerekli görülmesi durumunda akciğer dokusundan küçük bir parçanın alınması işlemi yapılabilir.
-
Bronkoskopi: İnce bir tüp aracılığıyla akciğerlerin içini görme işlemi olan bronkoskopi yapılabilir.
-
Elektrokardiyogram (EKG): Kalp ritmi hakkında bilgi almak amacıyla elektrotlar cilde yapıştırılır ve kalp atışları ölçülerek test yapılır.