Halk arasında “moral bozukluğu” olarak adlandırılan depresyon, uzun süreli ve şiddetli ruhsal çöküntü olarak tanımlanabilir. Depresyon, sadece bir üzüntü durumu değil, kişinin hayatına derin etki eden bir rahatsızlıktır. Kişinin düşünce ve duygu durumunu değiştirerek, yaşamdan zevk almasını engeller ve günlük aktivitelerini yapmasını zorlaştırır. Depresyon belirtileri arasında üzüntü, umutsuzluk, ilgi kaybı, yorgunluk, suçluluk duygusu, dikkat toplama güçlüğü ve intihar düşünceleri yer alır. Gençler arasında yaygın olan depresyon, genç erişkinlerde de sık görülür. Gençlerin %5-8’inde depresyon belirtileri vardır. Bu durum, gençlerin her 20 kişisinden birinin yaşamlarının bir döneminde depresyona girebileceği anlamına gelir. Gençler için depresyonla başa çıkma yolları araştırıldığında ise bu yolların hem psikolojik hem de fiziksel aktivitelerden oluştuğu görülür. Yürüyüş yapmak, müzik dinlemek, günlük tutmak, sevdikleriyle vakit geçirmek gibi aktiviteler depresyonun etkilerini azaltmada etkilidir.
Depresyon Neden Olur?
Gençlerde depresyon nedenleri arasında genetik faktörler, biyolojik ve çevresel etkenler bulunur. Ailede depresyon hikayesinin olması veya diğer psikiyatrik hastalıkların varlığı; beyin kimyasallarındaki dengesizlikler; kronik hastalıklar; stresli yaşam olayları; akademik baskı; sosyal izolasyon ve sosyal medyanın olumsuz etkileri gibi faktörler gençlerde depresyona neden olabilir. Gençlerin beyin gelişiminin tamamlanmamış olması da depresyona neden olan faktörler arasında yer alır. Ayrıca gençlerin %80’i ergenlik döneminde başladığı için depresyonun nedenleri arasında hormonal değişiklikler de sayılabilir.
Gençler Depresyonuna Neden Olabilecek Etkenler Nelerdir?
Depresyonun kesin nedeni bilinmemektedir ancak genetik faktörler, beyin kimyasallarındaki dengesizlikler, kronik hastalıklar, stresli yaşam olayları, sosyal medya kullanımı, aile içindeki iletişim eksikliği ve akran ilişkilerindeki olumsuz durumlar gençlerde depresyona neden olabilecek etkenler arasında yer alır.
Genetik faktörler: Ailede depresyon hikayesinin olması veya diğer psikiyatrik hastalıkların varlığı, bireyin depresyona yakalanma riskini artırır.
Beyin kimyasallarındaki dengesizlikler: Dopamin ve serotonin gibi nörotransmitterlerin dengesizliği ruh halini etkileyebilir ve depresyona yol açabilir.
Kronik hastalıklar: Diyabet veya astım gibi uzun süreli sağlık sorunları, gençleri daha fazla stres altına sokarak depresyona neden olabilir.
Stresli yaşam olayları: Boşanma veya aile içindeki ölüm gibi zor olaylar gençlerin psikolojik sağlığını olumsuz etkileyebilir.
Aile içindeki iletişim eksikliği: Aile üyeleri arasındaki bağın zayıf olması, gençlerin psikolojik olarak daha savunmasız hissetmesine yol açabilir.
Akran ilişkilerindeki olumsuz durumlar: Zorbalık veya sosyal gruplara kabul edilmemek gibi sorunlar gençlerin kendine güvenini zedeleyebilir.
Sosyal medyanın olumsuz etkileri: Sosyal medya üzerinden yapılan olumsuz yorumlar veya paylaşımlar gençlerde kaygı ve yalnızlık hissini artırarak depresyona yol açabilir.
Depresyon Belirtileri Nelerdir?
1) Üzüntü ve Umutsuzluk
Hüznün tüm insanlara göre farklı şekilde algılanabileceği bilinmektedir. Örneğin birisi için moral bozukluğu olan durum diğer birisi için sadece üzüntü anlamına gelebilir. Ancak söz konusu kişinin ruh sağlığıysa durum böyle değildir; eğer üzüntü uzun bir süre boyunca devam ediyorsa bu moral bozukluğundan çok daha fazlasıdır. Depresyon vakalarının çoğunda kişi kendisini üzgün ve çaresiz hisseder. Özellikle çocuklarda bu durum sinirlilik ve öfke haliyle de kendini gösterebilir.
2) İlgi Kaybı
İlgi kaybı, kişinin daha önce keyif aldığı aktivitelere karşı duyduğu ilginin azalmasıdır. Bu belirtiler arasında en yaygın olanıdır. Gençler özellikle hobileri, spor faaliyetleri veya arkadaşlarıyla vakit geçirmek gibi önceden keyif aldıkları şeylere karşı artık ilgi duymamaktan şikayetçi olabilirler.
3) Yorgunluk
Yorgunluk hali depresyondaki diğer bir belirti olup kişide aşırı yorgunluk ve bitkinlik hissi yaratır. Gençlerde yorgunluk hali uyku düzeninden bağımsız şekilde ortaya çıkabilir. Yani kişi ne kadar uyursa uyusun sürekli bir yorgunluk hali içinde olabilir.
4) Suçluluk Duygusu
Depresyondaki kişiler kendilerini çok fazla eleştirir ve yaptıkları şeylerden ötürü yoğun bir suçluluk duygusu hissedebilirler. Bu durum gençlerde sosyal ortamlara katılma isteğinin azalmasıyla da kendini gösterebilir.
5) Dikkat Toplama Güçlüğü
Dikkat toplama güçlüğü kişinin günlük hayatındaki işlere odaklanmasını zorlaştırır. Bu durumda ders çalışma isteğinin azalmasıyla birlikte okul başarısında düşüşe de neden olabilir.
6) İntihar Düşünceleri
İleri evrelerdeki depresyon intihar düşüncelerine veya intihar girişimlerine yol açabilir. Bu nedenle gençlerde görülen her türlü üzüntü veya moral bozukluğunda intihar düşüncesinin olup olmadığının kontrol edilmesi önemlidir.
7) Uyku Problemleri
Depresyondaki kişiler uykuya dalmakta güçlük çekebilir ya da aşırı uyuma isteği duyabilir. Bu durum özellikle gençlerde dikkat toplama güçlüğüne de neden olur.
8) Ağrı Hissi
Kimi zaman depresyondaki kişiler kendilerini fiziksel olarak da kötü hissedebilirler. Baş ağrısı, mide bulantısı, bel ağrısı gibi ağrı hissi yaşayan kişiler bu durumu ruhsal çöküntülerine bağlayabilirler ancak her zaman böyle bir durum söz konusu olmayabilir.
9) Anksiyete
Anksiyete, gençlerin gelecekte başlarına gelecek kötü olaylar hakkında yoğun şekilde endişe duymasıdır. Anksiyetesi olan kişiler genellikle huzursuz ve gergin hissederler. Ayrıca kalp atışlarının hızlanması ve terleme gibi fiziksel semptomları da olabilir.
10) Yalnızlık Hissi
Kişi sosyalleşse bile yalnızlık hissi duyabiliyorsa bu durum depresyon belirtisi olarak değerlendirilebilir. Yalnızlık hissi kişiyi sosyal ortamlardan uzaklaştırarak daha fazla yalnızlaşmasına da neden olabilir.
Depresyon Nasıl Geçer? Gençler İçin Depresyonla Başa Çıkma Yolları Nelerdir?
Depresyonun geçmesi için kişinin öncelikle profesyonel yardım alması gerekir çünkü bu durum kişinin iradesiyle geçebilecek bir rahatsızlık değildir. Ancak depresyondaki kişilerde bazı aktiviteler de moral bozukluğunun etkilerini azaltmada etkilidir. Gençler için depresyonla başa çıkma yolları araştırıldığında şu aktivitelerin öne çıktığı görülür:
1) Müzik Dinlemek: Müzik dinlemek ruh halini olumlu yönde değiştirebilir ve stres seviyesini azaltabilir.
2) Yürüyüş Yapmak: Yürüyüş yapmak endorfin salgılar ve kişiyi yorgun hissetmekten uzak tutar. Ayrıca yürüyüş yapmak kişiyi doğayla buluşturduğu için zihni de olumlu yönde etkiler.
3) Günlük Tutmak: Günlük tutmak kişinin hissettiklerini dışa vurmasını sağlar. Bu sayede kişi kendisini daha iyi hissedebilir ve stres seviyesini azaltabilir.
4) Sevdikleriyle Vakit Geçirmek: Aile üyeleri veya arkadaşlarla vakit geçirmek kişiyi daha mutlu hissettirebilir ve ruh halini olumlu yönde etkileyebilir.
5) Yardımcı Olmak: Başkalarına yardımcı olmak kişinin kendisini daha iyi hissetmesini sağlar çünkü bu durum kişinin başkaları üzerinde olumlu bir etki yarattığını görmesine yardımcı olur.
Gençlerde Depresyon Tedavisi Nasıl Olur?
Gençlerde depresyon tedavisi genellikle psikoterapi, ilaç tedavisi veya her ikisinin kombinasyonunu içerir. Psikoterapi türleri arasında bilişsel davranışçı terapi (BDT), aile terapisi ve destekleyici terapiler bulunur. BDT, gençlerin olumsuz düşünce kalıplarını tanıyıp değiştirmelerine yardımcı olurken aile terapisi iletişim sorunlarını ele alır ve aile dinamiklerini iyileştirir. İlaç tedavisi ise genellikle antidepresanlar şeklindedir ve özellikle şiddetli veya orta şiddetteki vakalarda kullanılır. Her iki tedavi yöntemi de gençlerde depresyon belirtilerini azaltmaya yardımcı olur.
Depresyondan Korunmak İçin Neler Yapılmalı?
Depresyondan korunmak için stres yönetimi tekniklerini öğrenmek, sağlıklı bir yaşam tarzı benimsemek, sosyal destek ağları oluşturmak ve zihinsel sağlık konusunda farkındalığı artırmak önemlidir. Düzenli egzersiz yapmak, dengeli beslenmek ve yeterince uyumak hem beden hem de zihnin sağlığını korumaya yardımcı olurken; aile içindeki iletişimi kuvvetlendirmek ve sağlıklı akran ilişkileri kurmak da koruyucu faktörler arasındadır.
Depresyon Hakkında Sıkça Sorulan Sorular (SSS)
1) Ergenlikteki Duygusal Değişimlerin Tümüne Mi Depresyon Denir?
Ergenlikteki duygusal değişimlerin tümüne “depresyon” denilemez çünkü her ergen üzüntü veya moral bozukluğu yaşadığında bu durum mutlaka klinik bir depresyon anlamına gelmez. Ergenlik döneminde hormonal değişikliklerden dolayı zaman zaman duygusal dalgalanmalar yaşanabilir ancak bu durum uzun süre devam ederse ve kişinin günlük yaşantısını olumsuz etkilerse o zaman klinik bir depresyondan bahsedilebilir.
2) Gençlerin Hangi Davranışları Kendilerini Daha İyi Hissetmelerini Sağlar?
Gençlerin kendilerini daha iyi hissetmelerini sağlayacak davranışları arasında spor yapmak, sevilen aktivitelerle uğraşmak, arkadaşlarla vakit geçirmek ve yeterince uyumak yer alır. Spor yapmak endorfin salgılarak ruh halini iyileştirirken sevilen aktivitelerle uğraşmak kişiye mutluluk verir. Arkadaşlarla vakit geçirmek sosyal destek sağlar ve kişinin kendisini daha iyi hissetmesine yardımcı olurken yeterince uyumak bedenin dinlenmesini sağlar.
3) Gençlerde Psikoterapi Nasıl Olur?
Gençlerde psikoterapi genellikle bireysel seanslar şeklinde gerçekleşir ancak aile terapisi de önemli bir rol oynar çünkü aile dinamikleri gençlerin ruh sağlığını doğrudan etkileyebilir. Bireysel seanslarda terapist ergenle güvene dayalı bir ilişki kurarak duygularını ifade etmesine yardımcı olur. Terapi süreci genellikle haftada bir veya iki kez düzenlenir ve seanslar 45-50 dakika sürer. Aile terapisi ise ergenin katılımıyla birlikte aile üyeleri arasında iletişimi geliştirmek amacıyla yapılır.
4) Ergenlikteki Duygusal Değişimlere Ne Zaman Müdahale Edilmelidir?
Ergenlikteki duygusal değişimlere müdahale edilmesi gereken durumlar vardır; örneğin intihar düşünceleri veya planlarının olması, aşırı uyuşukluk hali içinde olmaktan dolayı okulu bırakma noktasına gelmek veya aile içinde yaşanan sorunlardan dolayı ergenin psikolojik olarak etkilendiği durumlarda müdahale edilmesi önemlidir.
5) Gençlerde Antidepresan Kullanımı Ne Kadar Güvenlidir?
Gençlerde antidepresan kullanımı dikkatli şekilde değerlendirildiğinde genellikle güvenlidir ancak bazı yan etkileri olabilir. Örneğin fluoksetin (Prozac), sertralin (Zoloft) gibi antidepresanların çocuklarda ve ergenlerde kullanımı güvenli bulunmuştur; fakat bu ilaçların başlangıcında haftada birkaç kez yapılan değerlendirmelerde davranışsal değişikliklerin olup olmadığı kontrol edilmelidir çünkü bazı antidepresanlar ergenlerde intihar düşüncelerini artırabilir.