Polikistik over sendromu (PKOS), yumurtalıklarda sıvı dolu kistlerin oluşması, adet döngüsünün bozulması, yumurtlamanın olmaması ve vücutta hormon dengesizlikleri gibi birçok soruna neden olan hastalıktır. Kadınlarda sık görülen hormonal hastalıklardan biri olup, kadınların %6-12’sinde görülebilmektedir.
Polikistik over sendromu tedavisi için yaşam tarzı değişikliği ve ilaç tedavisi gibi yöntemler uygulanmaktadır. Özellikle kadın hastalıkları uzmanlarının önerdiği polikistik over diyeti, hastalığın semptomlarının daha iyi yönetilmesini sağlamaktadır. Polikistik over diyetinin yanı sıra düzenli egzersiz yaparak kilo kontrolünün sağlanması ve stres yönetimi de PKOS semptomlarının kontrol altına alınmasına yardımcı olmaktadır.
Polikistik over sendromunun semptomları, yaşam tarzı değişiklikleri ve polikistik over diyeti hakkında detaylı bilgi sahibi olmak için yazımızın devamını okuyabilirsiniz.
Polikistik Over Sendromu Nedir?
Polikistik over sendromu, yumurtalıkta meydana gelen 2 cm’den büyük kistlerin sebep olduğu hormonal hastalıktır. Özellikle insülin direnci, vücuttaki yağ oranının artması, adet düzensizliği, vücutta tüylenme, saç dökülmesi ve akne gibi sorunlara neden olmaktadır.
Polikistik over sendromu bir tür metabolik sendromdur. Vücudun metabolizma hızının yavaşlamasına neden olan bu hormonal rahatsızlık, insülinin işlevini de bozabilmektedir. Bu da kan şekerinin yükselmesine ve tip 2 diyabet riskinin artmasına sebep olmaktadır.
Polikistik Over Sendromu Belirtileri Nelerdir?
Polikistik over sendromunun en yaygın semptomları; adet düzensizliği, aşırı kilo alımı, cilt lekeleri ve aşırı tüylenme veya saç dökülmesi gibi hormonal değişikliklerdir. Polikistik over sendromu belirtileri kişinin yaşam kalitesini ciddi anlamda olumsuz yönde etkileyebilmektedir.
Adet düzensizliği, polikistik over sendromunun en yaygın belirtisidir. Yumurtalık kistlerinin hormonal değişikliklere neden olmasıyla birlikte adet düzensizliği meydana gelmektedir. Adet düzensizliği, adet kanamasının beklenen tarihten birkaç gün önce ya da birkaç gün geç başlaması şeklinde tanımlanmaktadır. Ancak bazı hastalarda adet kanaması 3-4 ay gecikebilmektedir.
Pikos hastalığı olan kadınların %70-80’inde vücutta aşırı kıllanma ve sivilce gibi cilt sorunları görülmektedir. Vücutta aşırı kıllanma tıpkı erkeklerde olduğu gibi yüz, göğüs, sırt ve kolların üst kısımlarında meydana gelirken; sivilce ise yüzdeki yağ bezlerinin fazla çalışmasından kaynaklanmaktadır.
Bunların yanı sıra kilo alma, mide bulantısı, uyku apnesi, depresyon, stres, kaygı, ruh hali dalgalanmaları ve hafıza sorunları gibi polikistik over sendromu belirtileri de görülebilmektedir.
Polikistik Over Sendromunun Nedenleri Nelerdir?
Kadınlarda hormonal dengeyi sağlayan östrojen ve progesteron seviyeleri polikistik over sendromunda bozulmaktadır. Bu hormonal dengesizlik nedeniyle ovülasyon süreci aksamakta ve yumurtalıklarda kist oluşumuna neden olmaktadır.
Polikistik over sendromunun nedenleri tam olarak bilinmese de şu sebepler hastalığın oluşmasında etkili olmaktadır:
- Aile öyküsü: Ailede polikistik over sendromu olan bir kadının olması, hastalığın görülme ihtimalini artırmaktadır.
- İnsülin direnci: Polikistik over sendromu olan kadınlarda insülin direnci görülmektedir. İnsülinin vücudun işlevlerini yerine getirmesine yardımcı olamaması, pankreasın daha fazla insülin üretmesine neden olmaktadır. Bu da erkeklik hormonu olan testosteron seviyelerinin artmasına yol açmaktadır.
- Diyabet: Tip 2 diyabeti olan kadınlarda polikistik over sendromu görülme ihtimali daha fazladır.
- Bazı ilaçlar: Bazı ilaçların kullanımı da polikistik over sendromunu tetikleyebilmektedir.
Polikistik Over Sendromu Tanısı Nasıl Konulur?
Polikistik over sendromu tanısı koyabilmek için kadın doğum uzmanı tarafından muayene olunması gerekmektedir. Bu muayene sırasında kişinin adet döngüsü gözlemlenmekte, fiziksel muayene yapılmakta ve yumurtalık ultrason ile görüntülenmektedir. Ultrasonda yumurtalıkların büyüklüğü ve içlerinde kist olup olmadığına bakılmaktadır.
Kişiden istenen kan tahlilleri ile de testosteron ve prolaktin hormonları düzeyi ölçülmektedir. Kan tahlillerinden elde edilen veriler ışığında ultrasonografi sonuçları değerlendirilerek tanı konulmaktadır.
Polikistik Over Sendromunda Tansiyon ve Kolesterol Kontrolü Neden Önemli?
Polikistik over sendromu olan kadınlarda tansiyon yüksekliği ve kolesterol seviyelerinde artış meydana gelmektedir. Bu da kalp rahatsızlıklarına neden olmaktadır.
Polikistik over sendromunun neden olduğu tansiyon yüksekliği ve kolesterol seviyesindeki artışın kontrol altına alınması, kalp krizi ya da inme riskini azaltmaktadır. Bu nedenle tansiyon ve kolesterol seviyelerinin kontrol altında tutulması oldukça önemlidir.
Polikistik Over Sendromunda İnsülin Duyarlılığını Artıracak İlaçlar Nelerdir?
Işıklar Tıp Merkezi’nden diyetisyen Zeynep Koyuncuoğlu, insülin duyarlılığını artırmaya yardımcı olabilecek ilaçlar hakkında şu bilgileri veriyor:
"Metformin (Glucophage), polikistik over sendromu olan kadınlarda ovülasyonu teşvik eden tek başına kullanılan bir ilaçtır. İnsülin duyarlılığını arttırarak yumurtalıkların işlevini destekler"
Polikistik Over Sendromunda Hormonal Dengeyi Sağlayacak İlaçlar Nelerdir?
Işıklar Tıp Merkezi’nden diyetisyen Zeynep Koyuncuoğlu, hormonal dengeyi sağlamak için kullanılması gereken ilaçlar hakkında şu bilgileri veriyor:
"Kombine hormonal doğum kontrol hapları (Yaz, Yasmin), hormon dengesini düzenlemeye yardımcı olabilen en yaygın ilaçlardır"
Polikistik Over Sendromunun Tedavisi Nasıl Olur?
Pikos tedavisinde yaşam tarzı değişiklikleri ile birlikte ilaç tedavisi gibi yöntemler uygulanmaktadır. İlaç tedavisinde kullanılan ilaçlar hormonal dengeyi sağlamak ve insülin duyarlılığını artırmak için kullanılmaktadır.
Pikos tedavisinde doktor tavsiyesi ile birlikte doğal yöntemler de kullanılabilmektedir. Özellikle diyetisyen önerileri ile düzenlenen polikistik over diyeti, hastalığın semptomlarının daha iyi yönetilmesini sağlamaktadır.
Polikistik Over Diyeti Nedir?
Pikos diyetinin tanımı; polikistik over sendromunun semptomlarını yönetmeye yardımcı olabilecek besinlerin tüketildiği bir beslenme şeklidir. Polikistik over diyeti, semptomların daha iyi yönetilmesine yardımcı olurken; kilo vermeye de yardımcı olmaktadır.
Pikos diyetinde sağlıklı karbonhidratlar tercih edilmektedir. Yüksek lif içeriğine sahip gıdaların tüketilmesi kan şekerinin dengelenmesini sağlarken; insülin seviyelerinin de düşük tutulmasına yardımcı olmaktadır. Bu da vücuttaki yağ oranının azalmasını sağlamaktadır.
Polikistik Over Diyet Listesi Nasıldır?
Polikistik over diyet listesi kişiye özel olarak hazırlanmalıdır. Bu nedenle diyet listesi oluşturulmadan önce doktor ya da diyetisyene danışılması gerekmektedir.
Pikos diyet listesinde genelde şu besinlerin tüketilmesi önerilmektedir:
- Sebzeler
- Meyveler
- Kahvaltılık gevrekler
- Tahıllar
- Kuru baklagiller
- Meyve-sebze suları
- Süt ürünleri
- Peynir çeşitleri
- Sızma zeytinyağı
Pikos Diyeti Kahvaltılık Önerileri Nelerdir?
Işıklar Tıp Merkezi’nden diyetisyen Zeynep Koyuncuoğlu, polikistik over diyetinde kahvaltılık olarak tüketilebilecek besinleri şöyle sıralıyor:
- "Tam tahıllı ekmek (1 dilim)
- Sade omlet (1 adet) ya da peynirli omlet (1 adet)
- Ayran (1 su bardağı) ya da kefir (1 su bardağı)
- Sözlük ya da mısır gevreği (kefirle ya da sütle karıştırılmış 5 kaşık)
- Meyve ya da meyve salatası (1 adet)
- Sade kahve ya da çay (şekersiz)
Pikos Diyeti Ara Öğün Önerileri Nelerdir?
Işıklar Tıp Merkezi’nden diyetisyen Zeynep Koyuncuoğlu, polikistik over diyetinde tüketilebilecek ara öğünler hakkında şu bilgileri veriyor:
- "Kuruyemişler (badem ya da ceviz) (1 avuç)
- Meyve (1 porsiyon)
- Peynir (2 dilim)
- Süt (1 su bardağı) ya da yoğurt (1 kase)
- Sade Türk kahvesi ya da yeşil çay (şekersiz)
Pikos Diyeti Öğle Yemeği Önerileri Nelerdir?
Işıklar Tıp Merkezi’nden diyetisyen Zeynep Koyuncuoğlu, polikistik over diyetinde öğle yemeği olarak tüketilebilecek besinleri şöyle sıralıyor:
- "Sebze yemeği ya da kuru baklagil yemeği (1 kâse)
- Bulgur pilavı (yarım su bardağı) ya da tam tahıllı makarna (yarım paket)
- Ayran (1 su bardağı) ya da kefir (1 su bardağı)
- Meyve salatası (1 adet) ya da meyve (1 porsiyon)
Pikos Diyeti Akşam Yemeği Önerileri Nelerdir?
Işıklar Tıp Merkezi’nden diyetisyen Zeynep Koyuncuoğlu, polikistik over diyetinde akşam yemeği olarak tüketilebilecek besinleri şöyle sıralıyor:
- "Sebze yemeği ya da et/balık/tavuk yemeği (1 porsiyon)
- Bulgur pilavı (yarım su bardağı) ya da tam tahıllı makarna (yarım paket)
- Ayran (1 su bardağı) ya da kefir (1 su bardağı)
- Meyve salatası (1 adet) ya da meyve (1 porsiyon)