Gluten buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir proteindir. Gluten, tahılların besleyici değerini artıran ve aynı zamanda hamurun kabarmasını sağlayan bir bileşendir. Gluten, birçok insan için zararlı bir besin maddesi değildir ancak gluten intoleransı olan kişilerde sindirim sorunlarına yol açabilir.
Gluten intoleransı ya da çölyak hastalığı, gluten proteininin ince bağırsakta hasara yol açmasına neden olduğu otoimmün bir hastalıktır. Çölyak hastalığı sindirim bozukluklarının yanı sıra, kemik yoğunluğu kaybı, nörolojik sorunlar ve hatta bazı kanser türleri gibi glutenle ilişkili başka sağlık sorunlarına da neden olabilir.
Çölyak hastalığının tedavisi bulguların şiddetine bağlıdır ancak genellikle diyet değişikliği gerektirir. Diğer glutenle ilişkili sağlık sorunları da diyet değişikliği ile tedavi edilebilir. Bu nedenle bu yazıda sizler için gluten intoleransı ve çölyak hastalığı hakkında bilgiler derledik.
Gluten Nedir?
Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan protein bileşeni olan gliadin ve glutenin adındaki iki proteinin birleşmesinden oluşur. Tahılların besleyici değerini artıran ve aynı zamanda hamurun kabarmasını sağlayan gluten, ekmek yapımında da sıkça kullanılır.
Gluten, buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllarda bulunan bir proteindir ancak pirinç, mısır, kinoa, keten tohumu, soya fasulyesi ve yer fıstığı gibi tahıllarda gluten bulunmaz.
Gluten İçeren Besinler Nelerdir?
Buğday, arpa ve çavdar gibi tahıllar gluten içerir. Gluten içeren besinler şunlardır;
- Ekmek
- Pasta
- Makarna
- Pizza hamuru
- Kek
- Kraker
- Simit
- Pankek
- Waffle
- Unlu mamuller
- Bira
- Soslar (soya sosu gibi)
- Sahanda yumurta
- Sahanda mantar
- Sahanda sucuklu yumurta
Gluten İçermeyen Besinler Nelerdir?
Pirinç, mısır, kinoa, keten tohumu, soya fasulyesi ve yer fıstığı gibi tahıllar gluten içermez. Gluten içermeyen besinler şunlardır;
- Pirinç
- Mısır
- Kinoa
- Keten tohumu
- Soya fasulyesi
- Yer fıstığı
- Sebze ve meyveler
- Süt ve süt ürünleri
- Et ve et ürünleri
- Balık ve deniz ürünleri
- Baklagiller
- Kuruyemişler
Gluten içermeyen tahıllar arasında mısır, kinoa, pirinç, teff gibi glüten içermeyen tahıllar bulunur. Ayrıca mısır nişastası da gluten içermez.
Ayrıca peynir de gluten içermez. Laktoz içeren ürünlerde de gluten bulunmaz ancak peynirin içinde gluten olup olmadığını anlamanın yolu bir kimyasal testten geçmesidir.
Gluten İle İlgili Sık Sorulan Sorular
1. Gluten Herkes İçin Zararlı Mıdır?
Gluten, tahılların besleyici değerini artıran ve aynı zamanda hamurun kabarmasını sağlayan bir bileşendir. Gluten, birçok insan için zararlı bir besin maddesi değildir ancak gluten intoleransı olan kişilerde sindirim sorunlarına yol açabilir.
2. Gluten İntoleransı Belirtileri Nelerdir?
Gluten intoleransı sindirim sorunları ile kendini belli eder. Gluten intoleransının belirtileri şunlardır;
- Kabızlık
- Diyare
- Mide bulantısı
- Kusma
- Sindirim bozukluğu
- Ateş
3. Çölyak Hastalığı Nedir?
Çölyak hastalığı, glutenin ince bağırsakta hasara yol açmasına neden olduğu otoimmün bir hastalıktır. Çölyak hastalığı sindirim bozukluklarının yanı sıra kemik yoğunluğu kaybı, nörolojik sorunlar ve hatta bazı kanser türleri gibi glutenle ilişkili başka sağlık sorunlarına da neden olabilir.
4. Çölyak Hastalığı Nasıl Tedavi Edilir?
Çölyak hastalığının tedavisi, bulguların şiddetine bağlıdır ancak genellikle diyet değişikliği gerektirir. Çölyak hastalığı teşhisi konulmuş kişilerde glüten içeren besinlerin tüketilmesi durumunda ince bağırsakta hasara yol açabilir.
7 Günlük Gluten İntoleransı Diyet Listesi Örneği
Pazartesi
- Kahvaltı: Peynir (laktozsuz) omlet, domates dilimleri ve zeytinler.
- Ara Öğün: Meyve (elma veya armut).
- Öğle: Izgara tavuk salatası (zeytinyağı ve limon soslu).
- Ara Öğün: Yoğurt (laktozsuz).
- Akşam: Fırında somon, haşlanmış brokoli.
Salı
- Kahvaltı: Yulaf ezmesi (glutensiz) üstü meyve ve kuru yemişler.
- Ara Öğün: Havuç çubukları ve humus.
- Öğle: Quinoa salatası (domates, salatalık, maydanoz).
- Ara Öğün: Kuru meyve (kayısı veya erik).
- Akşam: Tavuklu sebze stir-fry (brokoli, havuç).
Çarşamba
- Kahvaltı: Süzme yoğurt (laktozsuz) üzerine meyve ve chia tohumu.
- Ara Öğün: Badem veya ceviz.
- Öğle: Meksika tarzı salata (nohut, mısır).
- Ara Öğün: Peynir (laktozsuz) dilimleri.
- Akşam: Fırında sebzeli hindi köfteleri.
Perşembe
- Kahvaltı: Kinoa lapası (süt veya süt alternatifi ile).
- Ara Öğün: Meyve (şeftali veya nektarin).
- Öğle: Tavuk suyu çorbası ve sebzeler.
- Ara Öğün: Popcorn (tuzsuz ve yağsız).
- Akşam: Fırında levrek ve sebzeler.
Cuma
- Kahvaltı: Süzme yoğurt (laktozsuz) üzerine granola (glutensiz).
- Ara Öğün: Domates dilimleri ve mozzarella peyniri (laktozsuz).
- Öğle: Glutensiz makarna salatası (ton balığı, sebze).
- Ara Öğün: Çiğ sebze atıştırmalıkları (salatalık, biber).
- Akşam: Izgara kuzu pirzola ve haşlanmış sebze.
Cumartesi
- Kahvaltı: Glutensiz ekmek üzerinde avokado ve haşlanmış yumurta.
- Ara Öğün: Meyve (üzüm veya kiraz).
- Öğle: Tavuklu nohut salatası.
- Ara Öğün: Peynir (laktozsuz) dilimleri ve zeytinler.
- Akşam: Karnabahar pilavı ve fırında kuzu küşleme.
Pazar
- Kahvaltı: Glutensiz pankekler (muzlu) ve akçaağaç şurubu.
- Ara Öğün: Yoğurt (laktozsuz) üzerine chia tohumu.
- Öğle: Meksika tarzı tavuk salatası (avokado, domates).
- Ara Öğün: Badem veya ceviz.
- Akşam: Fırında tavuk butları ve sebze karışımı.